Viện trưởng Viện Nghiên cứu văn hoá

Điều kiện để được dạy học sinh khuyết tật?

Học sinh khuyết tật là những học sinh bị khiếm khuyết một hoặc nhiều bộ phận cơ thể (như tay, chân, mắt,...) hoặc bị suy giảm chức năng được biểu hiện dưới dạng tật (các tật về mắt, tật về chân tay,...), những điều này khiến cho việc học tập, sinh hoạt gặp nhiều khó khăn.

Theo quy định tại Thông tư 03/2018/TT-BGDĐT thì học sinh khuyết tật hiện nay đang được tạo điều kiện tối đa trong học tập, áp dụng phương pháp giáo dục hòa nhập. Theo Thông tư 03 thì: “Giáo dục hòa nhập đối với người khuyết tật là phương thức giáo dục chung người khuyết tật với người không khuyết tật trong cơ sở giáo dục.” Theo quy định này thì các em khuyết tật sẽ được học chung lớp với các em học sinh không bị khuyết tật, được học tập, giáo dục như nhau.

Hiện nay cũng chưa có quy định cụ thể nào của pháp luật đặt ra yêu cầu, điều kiện riêng đối với giáo viên dạy lớp có học sinh khuyết tật.

Như vậy, về cơ bản giáo viên đảm bảo các tiêu chuẩn nhà giáo (tốt nghiệp sư phạm, các chứng chỉ theo yêu cầu, trình độ ngoại ngữ, tin học) thì có thể dạy học sinh khuyết tật. Tuy nhiên vì học sinh khuyết tật cần nhiều sự hỗ trợ, quan tâm hơn trong học tập nên đòi hỏi các giáo viên giảng dạy tại lớp có học sinh khuyết tật phải:

- Tôn trọng và thực hiện các quyền mà pháp luật quy định cho người khuyết tật.

- Bảo mật thông tin của học sinh khuyết tật cũng như gia đình của họ.

- Phối hợp cùng với nhân viên hỗ trợ về giáo dục người khuyết tật và gia đình để lập kế hoạch giáo dục cho học sinh khuyết tật học hòa nhập; tổ chức hoạt động giáo dục và đánh giá kết quả.

- Phát hiện các vấn đề phát sinh khi dạy học sinh khuyết tật và đề xuất giải pháp xử lý.

- Tư vấn cho học sinh khuyết tật và gia đình về các dịch vụ hỗ trợ, can thiệp sớm, định hướng nghề nghiệp,...

- Phối hợp với các giáo viên khác, các cơ quan liên quan để cùng xây dựng môi trường dạy học sinh khuyết tật thân thiện.

- Thường xuyên tự bồi dưỡng, học hỏi kinh nghiệm cũng như đổi mới phương pháp giảng dạy học sinh khuyết tật.

Chế độ đối với giáo viên dạy học sinh khuyết tật

Trước tiên, giáo viên dạy học sinh khuyết tật muốn được hưởng các chế độ phụ cấp cần đảm bảo điều kiện quy định tại Điều 7 Nghị định 113/2015/NĐ-CP, cụ thể:

- Giáo viên chuyên trách dạy người khuyết tật trong các trường công lập dành riêng cho người khuyết tật hoặc lớp trong trường công lập dành riêng cho người khuyết tật.

- Giáo viên không chuyên trách dạy trong lớp dành riêng cho người khuyết tật trong trường công lập.

- Giáo viên chuyên trách dạy người khuyết tật trong lớp hòa nhập của trường công lập.

- Giáo viên (GV) không chuyên trách dạy người khuyết tật trong lớp hòa nhập của trường công lập.

Chế độ đối với giáo viên dạy học sinh khuyết tật gồm:

* Phụ cấp trách nhiệm công việc

Theo Điều 8 Nghị định 113/2015 của Chính phủ thì giáo viên dạy học sinh khuyết tật nhận phụ cấp trách nhiệm công việc như sau:

Mức phụ cấp trách nhiệm công việc = Hệ số x Mức lương cơ sở

Trong đó, hệ số cụ thể như sau:

- Hệ số 0,3 áp dụng với: (1) GV chuyên trách giảng dạy người khuyết tật trong trường công lập hoặc trong lớp dành riêng cho người khuyết tật tại trường công lập và (2) GV không chuyên trách dạy người khuyết tật trong lớp riêng cho người khuyết tật tại các trường công lập.

- Hệ số 0,2 áp dụng với: GV dạy lớp hòa nhập trong trường công lập.

* Phụ cấp ưu đãi dạy người khuyết tật

Cũng theo Điều 8 Nghị định 113/2015/NĐ-CP thì:

Tiền phụ cấp ưu đãi = [Hệ số lương theo ngạch, hạng, bậc + hệ số phụ cấp chức vụ lãnh đạo, phụ cấp thâm niên vượt khung (nếu có) hiện hưởng] x Mức lương cơ sở x Mức phụ cấp ưu đãi được hưởng.

Trong đó, các mức % có sự thay đổi từ 70%, 40%, 45%, 50%,... tùy từng trường hợp khác nhau.

* Các chế độ liên quan đến đào tạo, bồi dưỡng

Căn cứ Điều 12 Thông tư 03/2018/TT-BGDĐT thì ngoài tiền phụ cáp trách nhiệm công việc và phụ cáp ưu đãi thì GV dạy học sinh khuyết tật lớp hòa nhập còn được hưởng các chế độ khác như:

- Được đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn và nâng cao nghiệp vụ về giáo dục hòa nhập.

- Được tham quan, tham gia học tập kinh nghiệm về giáo dục hòa nhập.

- Được khen thưởng khi GV có thành tích xuất sắc trong công tác giáo dục hòa nhập.

Cấu tạo và sinh lý của màng phim nước mắt

Lớp màng nước mắt là một lớp bao phủ mặt trước của giác mạc, đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì độ ẩm cho giác mạc và tạo ra bề mặt lớp biểu mô giác mạc trơn láng. Ngoài chức năng giữ ẩm, màng phim nước mắt còn cung cấp dưỡng chất và giúp ổn định, hàn gắn lớp biểu mô giác mạc khi bị tổn thương.

Màng phim nước mắt có độ dày khoảng 7µm và thể tích khoảng 6,5 ± 0,3µm³, bao gồm ba lớp chính từ ngoài vào trong:

Màng phim nước mắt được phân bổ đều trên bề mặt nhãn cầu thông qua cơ chế nhấp nháy mắt, được điều khiển bởi hệ thần kinh. Để màng phim nước mắt hoạt động hiệu quả, cần có phản xạ nhấp nháy bình thường, tiếp xúc giữa bề mặt nhãn cầu và mí mắt và một lớp biểu mô giác mạc khỏe mạnh.

Các hormone, đặc biệt là androgen, đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh sản xuất lipid của màng phim nước mắt. Trên kết mạc và giác mạc có các thụ thể của estrogen và progesterone, cần thiết cho hoạt động bình thường của tuyến lệ.

Hệ thần kinh cũng ảnh hưởng đến sản xuất nước mắt và nhầy qua sự kích thích của các tuyến lệ và tế bào Goblet. Tuổi tác là một yếu tố quan trọng với sự giảm tiết nước mắt khi có sự thay đổi về hình thái học của tuyến lệ và sự lão hóa của các tuyến tiết nước mắt.

Các yếu tố khác gây giảm tiết nước mắt bao gồm sử dụng máy vi tính, bệnh toàn thân như hội chứng Sjögren, lupus ban đỏ, viêm khớp dạng thấp và các điều kiện môi trường như bụi, ánh sáng huỳnh quang và khí hậu khô. Sử dụng một số loại thuốc và can thiệp phẫu thuật cũng có thể ảnh hưởng đến sự sản xuất nước mắt và nhầy.

Ngược lại, các yếu tố gây tăng tiết nước mắt bao gồm kích thích từ viêm kết mạc, viêm màng bồ đào, dị vật, tia tử ngoại và các bệnh lý ở các cơ quan lân cận mắt.

Các ảnh hưởng nếu màng phim nước mắt không khỏe

Cấu tạo của màng phim nước mắt bao gồm ba lớp, giúp duy trì bề mặt nhãn cầu khỏe mạnh. Thiếu hụt ở bất kỳ lớp nào đều có thể gây ra các bệnh lý về mắt.

Một số bệnh liên quan đến màng phim nước mắt bao gồm:

Nước mắt nhân tạo với các thành phần mô phỏng một trong ba lớp của màng phim nước mắt tự nhiên, thường được sử dụng để bôi trơn và duy trì độ ẩm cho mắt khô. Các loại nước mắt nhân tạo hiện nay được chia thành hai nhóm: Có chất bảo quản và không có chất bảo quản. Chất bảo quản giúp ngăn ngừa nhiễm trùng, nhưng nếu sử dụng lâu dài có thể gây tổn thương kết mạc và giác mạc do độc tính của nó. Vì vậy, đối với những người cần sử dụng nước mắt nhân tạo thường xuyên (6 - 8 lần/ngày) hoặc lâu dài, nên chọn loại không chứa chất bảo quản để bảo vệ mắt tốt hơn.

Như vậy mới những thông tin mới mẻ trên đây hy vọng có thể giúp mọi người biết về màng phim nước mắt và cách bảo vệ cho đôi mắt mình luôn khỏe mạnh.

Sau hơn 4 thập kỷ cải cách, Trung Quốc đã đạt được nhiều thành tựu kinh tế – xã hội quan trọng. Khi một quốc gia đã xác lập sự ổn định về đối nội, chủ thể đó sẽ mong muốn có tiếng nói và ảnh hưởng lớn hơn trong khu vực cũng như toàn cầu. Trung Quốc đã từng bước chuyển đổi từ hình ảnh một công xưởng của thế giới cho đến vai trò “người chơi cờ” trong hệ thống chính trị toàn cầu. Các thế hệ lãnh đạo Trung Quốc đã nhanh chóng thích nghi và đưa ra những chiến lược phù hợp với tình cảnh, trong đó có Tập Cận Bình.

Năm 2012, Tập Cận Bình trở thành Chủ tịch nước Trung Quốc. Năm 2013, ông trở thành Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Trung Quốc. Ông Tập đã đưa ra học thuyết Giấc mộng Trung Hoa nhằm đưa Trung Quốc trở lại vị trí quốc gia này có ở trong quá khứ. Nhằm hiện thực hóa học thuyết, người đứng đầu Trung Quốc đã đưa ra chiến lược được xem có thể tái định hình trật tự toàn cầu – Vành đai và Con đường (BRI). Sau khi BRI được công bố, nguồn tài chính của Trung Quốc đã xuất hiện trên tất cả các châu lục trên toàn cầu. Mục tiêu của Trung Quốc thông qua BRI là tăng cường ảnh hưởng của Trung Quốc thông qua các dự án mà quốc gia này triển khai để định hình lại cuộc chơi vốn do Mỹ sắp đặt từ sau Thế Chiến II và Chiến tranh Lạnh.

Trong tổng thể tham vọng lớn của Bắc Kinh, Đông Nam Á có vị trí đặc biệt quan trọng. Tuy nhiên, đây cũng là khu vực có cấu trúc quyền lực và định hướng chiến lược của các quốc gia tương đối phức tạp. Để mở đường cho việc “kiểm soát” Đông Nam Á của Trung Quốc, Lào – quốc gia láng giềng – trở thành một trong số ít những cánh cửa chiến lược then chốt.

Nguyên nhân Trung Quốc gây ảnh hưởng lên Lào

Hiện nay, các dự án của Trung Quốc thông qua BRI đã hiện diện trên tất cả các châu lục. Kể từ khi Trung Quốc triển khai BRI, quốc gia Đông Bắc Á về cơ bản đã hoàn thành việc xác lập ảnh hưởng. Hiện nay, quốc gia Đông Bắc Á đã hiện diện ở 151 quốc gia, với hơn 3.000 dự án có tổng trị giá lên đến 1.000 tỷ USD[1]. Bất kỳ chính sách, chiến lược được đưa ra đều mang hàm ý chiến lược. Trung Quốc chọn Lào cũng không ngoại lệ.

Đầu tiên, sự gia tăng cạnh tranh giữa các nước lớn ngày càng gay gắt. Từ khi BRI được triển khai, Mỹ đã từng bước giảm ảnh hưởng ở Trung Đông và tập trung vào khu vực Đông Nam Á. Dưới thời Barack Obama, Mỹ đã tiến hành “Xoay trục sang Châu Á”. Mục tiêu của siêu cường trong thời gian này là khu vực Châu Á – Thái Bình Dương. Dưới thời Donald Trump, chiến lược “xoay trục” được nâng lên thành Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương: Tự do và Mở, một chiến lược quy mô lớn chưa từng có nhằm ngăn chặn sự ảnh hưởng của Trung Quốc. Dưới thời Joe Biden, vị Tổng thống thứ 46 đã công bố chiến lược tương tự, cho thấy sự quan tâm từ tầng lớp tinh hoa Mỹ đối với khu vực. Siêu cường này cũng đã tập hợp lực lượng quy mô lớn, thiết lập các mạng lưới đối tác và đồng minh như Tứ giác An ninh với Ấn Độ, Nhật Bản và Australia, khôi phục các hoạt động của Liên minh Ngũ Nhãn và AUKUS để tạo điều kiện cho Vương quốc Anh can dự khu vực. Ngoài ra, nước Đức ký kết thành lập Liên minh Hydro với Ấn Độ và Nhật Bản để gia tăng ảnh hưởng trong khu vực[2]. Các nước EU cũng đã có những động thái riêng với chiến lược Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. Ngoài ra, Mỹ từ thời Donald Trump cho đến Joe Biden ban hành các lệnh trừng phạt nhằm ngăn chặn sự phát triển của Trung Quốc.

Lý do cho sự trở lại của Mỹ là khu vực này có vị trí đặc biệt quan trọng khi là khu vực có thể phong tỏa 60% GDP toàn cầu và 65% thương mại thế giới vì lượng lớn tàu hàng của thế giới đều đi qua Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương[3]. Dưới thời Tổng thống Joe Biden, người đứng đầu Nhà Trắng xác nhận Mỹ là một quốc gia Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương và 3 triệu việc làm của người dân nước này; cùng hơn 900 triệu USD nguồn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) của Mỹ đều tập trung ở khu vực này[4]. Những dữ kiện trên cho thấy Mỹ sẽ đối đầu với Trung Quốc nhằm bảo vệ lợi ích quốc gia trong khu vực.

Thứ hai, Trung Quốc muốn tạo áp lực lên Việt Nam vì vấn đề địa chính trị. Việt Nam – Trung Quốc có quan hệ hợp tác truyền thống. Trung Quốc đã hỗ trợ Việt Nam trong công cuộc đấu tranh chống giặc ngoại xâm. Bước vào thế kỷ 21, hai nước đạt được nhiều thành tựu về kinh tế và quan hệ song phương ngày càng có nhiều bước tiến lớn. Bên cạnh việc hợp tác là mạch chính trong quan hệ Trung Quốc – Việt Nam, mâu thuẫn – đấu tranh cũng là một khía cạnh trong mối quan hệ song phương này. Diện tích Việt Nam giáp biển hơn 4000 km2 và có hai quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với chiến lược bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa. Mặc dù Việt Nam có chính sách “Ba Không”, sau đó là “Bốn Không” và phương châm “làm bạn với tất cả các nước” nhưng chính sách này có thể sẽ được điều chỉnh khi xuất hiện một bối cảnh đặc biệt phức tạp trong tương lai. Và một bối cảnh đặc biệt như vậy có thể tạo ra những thách thức đáng kể đối với tham vọng của quốc gia tỷ dân thông qua BRI.

Năm 2014, các sự việc liên quan tới giàn khoan HD-981 hoạt động ở Biển Đông đã làm phức tạp tình hình, làm trầm trọng thêm quan hệ hai nước. Ở góc độ nào đó, nó đã đẩy quan hệ Việt Nam – Mỹ có thêm động lực phát triển. Mỹ đã cung cấp cho Việt Nam một số khí tài, trang bị, hỗ trợ quốc gia Đông Nam Á trong việc phát triển kinh tế. Ngày 10 – 11/9/2023, Mỹ và Việt Nam đã tuyên bố nâng cấp quan hệ chiến lược toàn diện. Hai nước tuyên bố ủng hộ chủ nghĩa đa phương, tăng cường hoạt động hợp tác song phương và đa phương để ứng phó với các vấn đề khu vực và toàn cầu[5]. Trước đó, Mỹ cũng đã khởi công xây dựng Đại sứ quán ở Việt Nam lớn nhất thế giới, quy mô lên đến 12.000 người, biến Việt Nam trở thành trung tâm địa chiến lược – địa chính trị trong khu vực và toàn cầu. Những động thái trên được xem là chưa có tiền lệ trong quan hệ đối ngoại của Việt Nam. Trước những biến động kể trên, Trung Quốc cần tìm các phương án thích ứng chiến lược và Lào là địa điểm thích hợp.

Chính sách và các dự án đầu tư của Trung Quốc ở Lào

Diện tích của Lào rộng 236,8 nghìn km2 nhưng quy mô dân số khoảng 8 triệu người. Địa hình quốc gia này cực kỳ trắc trở khi đồi núi chiếm đến 95% diện tích tổng thể và không giáp biển[6]. Điều kiện tự nhiên trắc trở của Lào đã khiến quốc gia này khó có thể tăng trưởng kinh tế, dẫn đến đời sống người dân gặp nhiều khó khăn. Quy mô GDP giai đoạn 2016 – 2020 của Lào đạt 5,8%, dao động quanh mức 18 tỷ USD và năm 2023 ước đạt 13,6 tỷ USD[7][8]. Do đó, tầng lớp lãnh đạo của Lào mong muốn có sự thay đổi toàn diện và Trung Quốc hiểu điều đó.

Trung Quốc đã đầu tư vào 833 dự án ở Lào với tổng trị giá lên đến 16 tỷ USD. Tất cả các dự án xoay quanh các lĩnh vực đường sắt; cơ sở hạ tầng trong khuôn khổ BRI và những dự án về khai thác khoáng sản; các đặc khu kinh tế và đô thị quy mô lớn có biên giới giáp Trung Quốc[9]. Trước đó, trong năm tài khóa 2017 – 2018, gần 80% nguồn vốn FDI của Lào xuất phát từ Trung Quốc. Trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 diễn ra, quốc gia Đông Bắc Á đã đầu tư 21 dự án ở Lào với số vốn 2,5 tỷ USD vào năm 2020[10].

Đập thủy điện là một trong những dự án trọng điểm của Trung Quốc tại Lào. Từ những năm 1950, chính phủ Trung Quốc đã tiến hành xây dựng và vận hành lên đến 22.000 đập thủy điện cao trên 15m trong nước, trong đó có đập thủy điện Tam Hiệp lớn nhất thế giới nhằm phục vụ nhu cầu cho lãnh thổ rộng lớn của quốc gia này ở khu vực phía Nam. Quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa tăng nhanh yêu cầu lượng điện sử dụng ngày càng lớn, đặt ra bài toán cho chính phủ Trung Quốc phải mở rộng các đập thủy điện ở giáp biên giới để dễ câu nối vào đường dây điện quốc gia của nước này và sông Mekong là nơi lý tưởng. Sông Mekong có diện tích lưu vực lên đến 795.000 km2, xuất phát từ Cao nguyên Tây Tạng (Trung Quốc) chảy qua các nước Myanmar, Lào, Thái Lan, Campuchia và Việt Nam. Sông Mekong có dòng nước chảy xiết, tốc độ chảy lên đến 16.000 m3/s, có thể sinh ra dòng điện lớn.

Quốc gia hưởng lợi từ dòng sông Mekong nhiều nhất là Lào. Nhờ sức chảy của sông Mekong từ thượng nguồn xuống những khu vực của Lào vốn gập ghềnh, đã giúp quốc gia Đông Nam Á này có cơ sở phát triển các đập thủy điện. Theo đó, Lào có tiềm năng phát triển và sản xuất 18.000 MW điện chưa bao gồm nguồn điện thu từ các đập thủy điện từ sông Mekong với 9.000 MW[11]. Điều này củng cố chiến lược phát triển của Lào về năng lượng điện.

Từ đầu những năm 2000, chiến lược phát triển đập thủy điện là ưu tiên hàng đầu của đất nước triệu voi khi quốc gia này tuyên bố trở thành “Trung tâm năng lượng điện của Đông Nam Á” nhằm vực dậy nền kinh tế. Các dự án đập thủy điện đã và đang xây dựng, được ký biên bản ghi nhớ lên đến trên 200 dự án. Thứ trưởng Bộ Năng lượng và Mỏ Lào Viraphonh Viravong cho biết nếu Lào muốn phát triển kinh tế, việc phát triển các đập thủy điện là cơ hội duy nhất[12]. Điều này cho thấy tham vọng của chính phủ Lào nhằm chuyển dịch nền kinh tế. Do đó, Trung Quốc đã nhanh chóng triển khai các dự án đập thủy điện ở Lào nhằm hỗ trợ Lào phát triển kinh tế; tăng sản lượng điện phục vụ trong nước và tăng cường tính kết nối với Đông Nam Á. Hiện nay, 55% các đập thủy điện của Trung Quốc ở nước ngoài được xây dựng ở Châu Á, trong số đó khu vực Đông Nam Á chiếm đến 73% tổng các đập thủy điện. Ở lưu vực sông Mekong, số đập thủy điện hiện nay của Trung Quốc được xây dựng đa số đều thuộc lãnh thổ Lào, lên đến 81%[13]. Đến năm 2025, các dự án đã được lắp đặt sẽ đóng góp vào 27.000 GWh/năm, mang lại hàng tỷ USD doanh thu. Trong giai đoạn 2016 – 2020, sản lượng điện bán ra của Lào cho các nước xung quanh, trong đó có Việt Nam, đạt 7,2 tỷ USD[14].

Xây dựng các công trình cơ sở hạ tầng quan trọng

Đối với một quốc gia, việc xây dựng các công trình cơ sở hạ tầng là cực kỳ quan trọng. Xây dựng các công trình cơ sở hạ tầng sẽ góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, gia tăng năng lực sản xuất của doanh nghiệp trong nước. Ngoài ra, việc xây dựng các công trình cơ sở hạ tầng như đường sắt và các tuyến đường cao tốc sẽ giúp tăng cường liên kết vùng, kết nối văn hóa, bản sắc giữa các dân tộc trong nội bộ quốc gia cũng như các vùng biên giới, thúc đẩy ngoại giao nhân dân hiệu quả. Như đã đề cập, địa lý tự nhiên chủ yếu là đồi núi và rừng sẽ làm hạn chế khả năng phát triển kinh tế của Lào.

Từ đầu những năm 2000, Lào và nhiều quốc gia khác đã tham gia đàm phán xây dựng tuyến đường sắt Xuyên Á. Đây là một dự án trọng điểm của quốc tế từ những năm 1990 nhằm tăng cường kết nối Đông – Tây. Đối với Trung Quốc, tuyến đường sắt Xuyên Á sẽ giúp quốc gia này khôi phục lại Con đường tơ lụa cách đây hàng nghìn năm. Tháng 4/2010, Lào đạt được thỏa thuận với Trung Quốc. Sau khi Chủ tịch Tập Cận Bình thông qua tham vọng chính sách Vành đai và Con đường, tuyến đường sắt ở Lào ngày càng được chú trọng. Mục tiêu của Trung Quốc là liên kết các nước Đông Nam Á thông qua tuyến đường sắt Xuyên Á để gia tăng ảnh hưởng và thương mại.

Tuyến đường sắt có tổng chiều dài 414km đã được Tập đoàn Đường sắt Quốc gia Trung Quốc triển khai xây dựng vào năm 2016 và hoàn thành vào năm 2021. Tuyến đường xuất phát từ thành phố Côn Minh thuộc tỉnh Vân Nam, Trung Quốc đi đến thủ đô Viêng Chăn, Lào. Tốc độ vận hành dự án lên đến 160km/h, sức chứa lên đến 720 người, rút ngắn còn 4 tiếng so với 15 tiếng khi sử dụng các phương tiện hiện có ở Lào và thúc đẩy giao thương[15]. Sau khi khánh thành vào tháng 12/2021, Chủ tịch Tập Cận Bình cho rằng: “Với đường sắt, ngọn núi từ Côn Minh đến Viêng Chăn không còn cao và đường không còn dài nữa”, hàm ý về một tương lai phát triển của đất nước Lào[16]. Trước đó, tại Hội chợ triển lãm Trung Quốc-ASEAN vào ngày 18/9/2015, Phó Thủ tướng Lào Somsavat Lengsavat đã phát biểu rằng Lào sẽ chuyển đổi từ một “đất nước bị cô lập” thành “quốc gia kết nối quốc gia”, cho thấy mong muốn chuyển đổi kinh tế đất nước. Tuyên bố trên cho thấy đất nước Triệu Voi mong muốn phát triển kinh tế mạnh mẽ thông qua chiến lược BRI của Trung Quốc dưới thời Chủ tịch Tập Cận Bình. “Kế hoạch 5 năm lần thứ 8” quốc gia của Lào cũng đề cập rằng tuyến đường sắt Trung – Lào được liệt kê là dự án trọng điểm quốc gia đầu tiên, củng cố mong muốn phát triển đất nước của giới lãnh đạo Lào[17].

Một dự án quan trọng khác mà Trung Quốc triển khai xây dựng ở Lào là mỏ muối Kali. Kali có vai trò quan trọng đối với ngành nông nghiệp, việc thiếu Kali sẽ gây thiệt hại về kinh tế khi Trung Quốc là nơi xuất khẩu nông sản lớn nhất cho thị trường Mỹ với trị giá 35,9 tỷ USD vào năm 2021[18].

Hiện nay, Trung Quốc là quốc gia tiêu thụ kali lớn nhất thế giới và là quốc gia sản xuất phân kali lớn thứ 4, chiếm khoảng 26% tổng lượng tiêu thụ của thế giới[19]. Vào năm 2019, Trung Quốc đã sản xuất khoảng 6,4 triệu tấn Kali[20]. Trong khi đó, quốc gia Đông Bắc Á nhập lượng phân Kali trị giá lên đến 1,87 tỷ USD vào năm 2021[21]. Có thể thấy nhu cầu của Trung Quốc đối với Kali là cực kỳ lớn.

Vào năm 2020, Sino Agri International Potash đã được chính phủ Lào phê duyệt triển khai dự án khai thác muối Kali. Sino Agri International Potash là công ty con của Công ty Đầu tư Quốc tế Asia-Potash (Quảng Châu), công ty cung cấp phân kali hàng đầu thế giới có trụ sở tại tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc. Chính phủ Lào cho phép công ty Trung Quốc thăm dò và khai thác quặng Kali 48,52 km2 ở tỉnh Khăm Muồn với sản lượng lên đến 1 triệu tấn/năm, ước tính trị giá 300 – 400 triệu USD[22]. Trong khi đó, trữ lượng quặng Kali ở Lào đa số tập trung ở tỉnh này; Viêng Chăn và khu vực Savannakhet với sản lượng lên đến 1 tỷ tấn. Sau khi phê duyệt dự án, Lào trở thành quốc gia xuất khẩu Kali đứng thứ 4 thế giới[23]. Dự án trên sẽ giải quyết bài toán kinh tế và lương thực của chính phủ Trung Quốc cũng như góp phần vào tăng trưởng kinh tế của chính phủ Lào.

Ngày 24/3/2023, công ty Sino Agri International Potash đã ký biên bản ghi nhớ với chính phủ Lào để xây dựng một “thành phố công nghiệp sinh thái thông minh” trên khu đất rộng 20 km2 ở các huyện Nong Bok và Tha Khek. Khu phức hợp bao gồm khu công nghiệp sản xuất nguyên liệu phân bón, khu đô thị với các tòa nhà văn phòng và khu sinh hoạt cộng đồng[24]. Tổng giá trị dự án lên đến hơn 4 tỷ USD. Mục tiêu xây dựng khu phức hợp kể trên nhằm mở rộng quá trình sản xuất phân Kali và thúc đẩy quá trình đô thị hóa, tăng cường phát triển kinh tế và giải quyết việc làm ở Lào.

Các đặc khu kinh tế ở biên giới

Đặc khu kinh tế (SEZ) trong những năm gần đây là thuật ngữ được sử dụng rộng rãi trong công chúng. Đặc khu kinh tế là một khu vực phức hợp kinh tế cao nhất được tạo ra với những ưu đãi riêng biệt về quy định và đặc biệt là chính sách thuế. Mục tiêu của SEZ là tạo điều kiện để các doanh nghiệp trong và ngoài nước có thể đầu tư lâu dài tại khu vực này, kéo theo khả năng cạnh tranh về giá thành sản xuất với các quốc gia khác; thúc đẩy hợp tác và chuyển giao công nghệ; giải quyết việc làm cho người lao động để tăng cường vị thế quốc gia sở tại[25].

Ở Lào, việc phát triển các đặc khu kinh tế được xem là mũi nhọn trong việc phát triển kinh tế bền vững. Ngày 26/6/2010, Chính phủ Thủ tướng Lào khi đó là Bounnhang Vorachith đã ban hành Sắc lệnh Số 2 (No.02/PM) về việc thành lập Đặc khu Kinh tế Savan-SENO vào ngày 21/2/2002 (được thay thế bằng các sắc lệnh 144 và 178 lần lượt vào 29/9/2003 và 13/11/2003), với diện tích khoảng 954 hecta, giá trị đầu tư lên đến 74 triệu USD[26]. Đặc khu kinh tế Savan-SENO đã đặt nền móng cho việc phát triển các đặc khu kinh tế sau này. Tính đến nay, Lào có đến 14 đặc khu kinh tế; lên kế hoạch thành lập thêm 40 đặc khu kinh tế mới trong 10 năm tiếp theo, đón tiếp hàng nghìn doanh nghiệp nước ngoài đến đầu tư tại các đặc khu này và thu hút hàng tỷ USD[27][28].

Trong những năm gần đây, cuộc cạnh tranh giữa Trung Quốc và Mỹ ngày càng có nhiều diễn biến phức tạp và khó lường. Ngày 22/3/2018, Tổng thống Donald Trump đã quyết định tiến hành cuộc chiến thương mại nhắm vào Trung Quốc với lý do Trung Quốc sử dụng thương mại không công bằng, gây thâm hụt ngân sách Mỹ nhằm ngăn chặn sự phát triển lớn mạnh của Trung Quốc với BRI. Siêu cường thế giới đã thực hiện các biện pháp thuế lên đến 100% và vẫn còn tiếp diễn dưới thời Joe Biden. Do đó, việc chính phủ Trung Quốc kêu gọi doanh nghiệp đầu tư sang Lào sẽ hỗ trợ các doanh nghiệp nước này tránh được những biện pháp trừng phạt về thuế quan. Hiện nay, 160 doanh nghiệp Trung Quốc đầu tư vào các đặc khu kinh tế ở Lào với tổng mức đầu tư lên đến 1,3 tỷ USD, chiếm 23% tổng lượng đầu tư ở nước ngoài. Bên cạnh đó, nhằm tự chủ về kinh tế, các doanh nghiệp Trung Quốc đã đầu tư 4 đặc khu kinh tế ở Lào cho thấy sự quan tâm của Trung Quốc với quốc gia Đông Nam Á này.

Dự án SEZ đầu tiên mà Trung Quốc triển khai xây dựng là Tam giác Vàng. Dự án nằm dọc biên giới Lào – Thái – Myanmar, sát biên giới với Trung Quốc. Đặc khu do công ty Kings Romans đến từ Hongkong, Trung Quốc phối hợp với chính quyền Lào triển khai đầu tư vào năm 2007. Ban đầu, dự án có tổng thời gian thuê đất vào khoảng 75 năm và sau đó tăng lên 99 năm. Theo báo cáo kinh tế – xã hội vào năm 2019, đặc khu kinh tế Tam giác Vàng trong hơn 10 năm hoạt động, đã thu hút khoảng 500 đơn vị đầu tư vào nơi này; đóng góp tổng ngân sách lên đến 500 triệu USD cho chính phủ và dự kiến đến năm 2025 đạt 350 triệu USD/năm[29]. Tốc độ tăng trưởng cao của đặc khu đã củng cố niềm tin của chính phủ Lào về cơ cấu chuyển dịch nền kinh tế.

Thách thức của Lào đối với các dự án đầu tư từ Trung Quốc

Trung Quốc đã đầu tư vào Lào hàng tỷ USD và đạt được những thành tựu đáng kể. Kể từ khi các dự án được đầu tư vào Lào, nền kinh tế quốc gia Đông Nam Á đã có những chuyển biến rõ nét. Đất nước Triệu Voi được xem là có nền kinh tế với tốc độ tăng trưởng cao nhất Đông Nam Á với GDP đạt bình quân 4% sau đại dịch và 6% vào năm 2019. Các ngành đạt được nhiều bước tiến đáng kể, trong đó nông-lâm nghiệp tăng 2,5%; công nghiệp tăng 4,1% và dịch vụ tăng 6% sau đại dịch Covid-19[30][31]. Các dự án do Trung Quốc đầu tư ở Lào cũng chứng minh tính hiệu quả. Đối với dự án đường sắt Lào – Trung, như đã đề cập, dự án đã rút ngắn thời gian di chuyển giữa các tỉnh thành ở Lào vốn được bao quanh bởi rừng núi cũng như giữa Lào với Trung Quốc. Hiệu quả thương mại của dự án cũng đã được phát huy. Sau 1 năm vận hành, dự án đã tạo ra hàng nghìn việc làm cho người dân bản địa[32]. Trong 8 tháng đầu năm 2023, hơn 3,1 triệu tấn hàng hóa; trung bình gần 12.000 tấn/ngày đã được vận chuyển, tăng 138% so với cùng kỳ năm 2022 và có lúc tăng lên đến 11 triệu tấn hàng hóa. Trong khi đó, tính đến tháng 9/2023, khoảng 1,7 triệu hành khách đã được vận chuyển bằng đường sắt Lào – Trung, tăng 103% so với cùng kỳ năm ngoái[33]. Dự án đập thủy điện thu về trong giai đoạn 2016 – 2020 đạt khoảng 7 tỷ USD và sẽ còn tăng trưởng trong thời gian tới. Đối với dự án nhà máy sản xuất phân Kali, như đã đề cập, kinh tế của dự án đem lại cho ngân sách Lào lên đến hàng trăm triệu USD và có thể lên đến hàng tỷ USD khi nhiều cuộc chiến trên thế giới diễn ra, làm gián đoạn nguồn cung lương thực toàn cầu. Đối với các đặc khu kinh tế, những dự án được triển khai sẽ thúc đẩy sự quan tâm của các doanh nghiệp nước ngoài, tăng dung lượng ngoại hối và củng cố sức cạnh tranh với các thị trường khác. Những dữ liệu kể trên cho thấy các khoản đầu tư của Trung Quốc đã tạo ra chuyển biến rõ nét ở Lào trong bối cảnh thế giới cực kỳ phức tạp. Bên cạnh đó, những dự án trên cũng là thách thức đối với Lào.

Thứ nhất, giới phân tích quốc tế đặc biệt là trường phái nghiên cứu phương Tây thường nhấn mạnh tới rủi ro từ cái gọi là “ngoại giao bẫy nợ” của Trung Quốc. Thuật ngữ này từ lâu đã trở thành chủ đề gây tranh cãi. Theo đó, các dự án được Trung Quốc đầu tư thông qua các doanh nghiệp nước này vào một quốc gia sẽ tạo ra một viễn cảnh về một nền kinh tế phát triển. Tuy nhiên, với những điều khoản không rõ ràng, Trung Quốc đã từng bước khiến quốc gia đi vay phải trả nhiều hơn. Mục tiêu của Trung Quốc là khiến cho quốc gia sở tại rơi vào nợ nần, buộc phải trao đổi bằng các cơ sở hạ tầng có ý nghĩa về địa chiến lược – địa chính trị, hoặc các nguồn tài nguyên khoáng sản có trữ lượng lớn và ủng hộ quốc gia tỷ dân trong các vấn đề khu vực và toàn cầu.

Ở Sri Lanka, quốc gia Nam Á đã vay 46,9 tỷ USD, trong đó khoản nợ từ Trung Quốc lên đến 52%[34]. Năm 2017, quốc gia Nam Á đã không còn đủ khả năng trả nợ và phải chuyển giao cảng biển chiến lược Hambantota cho Trung Quốc toàn quyền sử dụng với thời hạn lên đến 99 năm. Ở Đông Nam Á, Thái Lan cũng gặp trường hợp tương tự do các khoản đầu tư quá lớn so với nền kinh tế. Điều này cũng đã xuất hiện đối với Lào. Khi dự án đường sắt Trung – Lào đang được thông qua vào năm 2010, dự án mới được chính thức xây dựng. Ban đầu, dự án trị giá 1,2 tỷ USD, sau 6 năm, khoản vay của Lào dành cho dự án đã lên 6 tỷ USD vào năm 2016. Năm 2020, Lào đã mất khả năng trả nợ. Quốc gia này đã bàn giao cho Trung Quốc một phần mạng lưới năng lượng điện trị giá 600 triệu USD và phải chuyển giao một phần từ việc khai thác quặng Kali cho Trung Quốc để vay thêm 480 triệu USD từ ngân hàng Trung Quốc để trả cho chính phủ nước này[35].

Đối với các dự án do Trung Quốc triển khai, quy mô dự án chiếm lên đến 30 – 40% tổng kinh tế của Lào. Hiện nay, tổng nền kinh tế của Lào hiện nay chỉ vào khoảng 13 tỷ USD và trước đại dịch là 15 – 18 tỷ USD. Tuy nhiên, các dự án kinh tế do Trung Quốc đầu tư ở Lào tổng trị giá lên đến hàng chục tỷ USD, trong đó dự án đường sắt Trung – Lào trị giá 6 tỷ USD; dự án nhà máy sản xuất phân bón Kali 4 tỷ USD; các dự án đặc khu kinh tế và các dự án thủy điện có tổng trị giá lên đến chục tỷ USD. Số nợ vượt quá tổng GDP sẽ tạo ra những mối lo ngại nhất định. Hiện nay, Lào nợ lên đến 120% GDP, trong đó phần lớn là từ các khoản nợ đến từ Trung Quốc.

Thứ hai, chủ quyền an ninh của Lào có thể bị đe dọa. Như đã đề cập, quy mô kinh tế Lào hiện nay còn rất hạn chế, nhưng các khoản đầu tư giá trị cao dẫn đến sức hấp thụ kinh tế kém. Điều này đã tạo điều kiện cho Trung Quốc can dự sâu sắc vào tình hình quốc gia này. Đối với các dự án đập thủy điện, sự hiện diện của Trung Quốc là cực kỳ rõ nét. Trung Quốc thông qua các công ty; tập đoàn trong nước có tên Sinnohydro; Dongfang; China Southern Grid và China International Water & Electric xây dựng và quản lý các đập thủy điện ở Lào theo hình thức cổ phần chiếm đa số, trong đó chủ yếu là hình thức 8 – 2, các công ty Trung Quốc góp vốn toàn bộ hoặc phần lớn đối với các dự án[36]. Đối với các dự án kinh doanh, việc hợp tác theo hình thức này đồng nghĩa với việc Lào chỉ là bên tham dự theo hình thức, không có quyền quyết định. Việc này dẫn đến vấn đề cực kỳ nguy hiểm đến an ninh nguồn nước và an ninh lương thực vì hàng chục triệu người đang phụ thuộc sinh kế ở lưu vực sông Mekong.

Ngoài ra, các dự án do Trung Quốc đầu tư đã thu hút người bản xứ di dân đến Lào, gây bất ổn tình hình nội bộ và tệ nạn xã hội. Các đặc khu đã thu hút lên đến 300 nghìn người Trung Quốc định cư ở Lào[37]. Ở Đặc khu Kinh tế Tam giác Vàng, doanh nghiệp Trung Quốc Kings Romans xây dựng chủ yếu là các sòng bạc. Theo ước tính của UNDC, có đến 140 sòng bạc ở SEZ này[38]. Điều này sẽ kéo theo nạn buôn người; buôn bán chất cấm và làm lũng đoạn kinh tế ở Lào như đặc khu Sihanoukville ở Campuchia đang trải qua. Vào năm 2022, Lào đã giải cứu thành công 1.680 người ở đặc khu này, cho thấy thách thức lớn đối với chính phủ Lào về các quy định dành cho những đặc khu SEZ[39].

Thứ ba, các khoản đầu tư của Trung Quốc gây thiệt hại nghiêm trọng đến môi trường ở Lào. Đối với dự án xây dựng đường sắt Lào – Trung, việc thi công quãng đường lên đến hàng nghìn cây số chủ yếu là rừng; núi đã gây thiệt hại nghiêm trọng đến bảo tồn hệ sinh thái, có tác động sâu sắc đối với môi trường[40]. Đối với các đập thủy điện, mất cân bằng sinh thái đã tác động toàn diện đến sinh kế của hàng chục triệu người. Trữ lượng cá ở lưu vực sông này ước tính sẽ giảm 40 – 80% vào năm 2040, dẫn đến tình trạng thời tiết cực đoan[41].

Thứ tư, sự phụ thuộc vào nhập khẩu ngày càng tăng đến từ thị trường Trung Quốc. Trung Quốc từ lâu đã được xem như là công xưởng của thế giới. Quốc gia này là một trong những quốc gia hàng đầu trong việc xuất khẩu nhiều mặt hàng. Quy mô diện tích lớn sẽ đồng thuận với trữ lượng cao, kèm theo những cải tiến trong khoa học – công nghệ ở quốc gia Đông Bắc Á đã thu hút lượt nhập khẩu ở khắp nơi trên thế giới. Khi đường sắt được khánh thành, Trung Quốc có thể xuất khẩu vào Lào một cách ồ ạt, làm giảm nội lực sản xuất trong nước và dẫn đến lệ thuộc. Năm 2021, Trung Quốc đã xuất khẩu các sản phẩm trị giá 1,67 tỷ USD sang Lào, chủ yếu là các thiết bị hiện đại như máy móc; điện thoại – viễn thông,… Lào xuất sang Trung Quốc trị giá 2,48 tỷ USD, chủ yếu là các mặt hàng như giấy, vàng, quặng đồng và các loại khoáng sản khác. Mặc dù Lào xuất khẩu có giá trị cao nhưng tất cả là các tài nguyên khoáng sản. Việc khai thác tài nguyên quy mô lớn để xuất khẩu sẽ làm giảm nội lực quốc gia, dẫn đến sự lệ thuộc vào một thị trường duy nhất. Đặc biệt, khi đường sắt được đưa vào sử dụng, khai thác tài nguyên sẽ diễn ra với quy mô lớn hơn. Trong khi đó, các mặt hàng về nông sản của Lào xuất sang Trung Quốc vẫn chưa cao khi chỉ tập trung vào chuối, dưa, gạo và các loại cây trồng chứa hàm lượng tinh bột[42].

Thách thức và kiến nghị dành cho Việt Nam

Kể từ khi thế giới bước vào kỷ nguyên của toàn cầu hóa, các quốc gia ngày càng có ảnh hưởng lẫn nhau. Các vấn đề về biên giới và rào cản đã bị xóa bỏ. Điều này đặt các quốc gia vào tình thế khó khăn khi xử lý các vấn đề xuyên biên giới.

Đối với Việt Nam, các dự án của Trung Quốc ở Lào sẽ gây sức ép lớn đối với an ninh và toàn vẹn lãnh thổ Việt Nam. Việc xây dựng đường sắt Lào – Trung, nối các quốc gia Đông Nam Á, ngoài việc sử dụng cho mục đích thương mại, dự án còn có thể được sử dụng cho mục đích quân sự. Về địa chiến lược – địa chính trị, Trung Quốc có thể điều động đến tất cả điểm nóng trên toàn bộ Đông Nam Á nhằm bảo vệ lợi ích quốc gia này. Điều này sẽ đặt Việt Nam vào tình trạng khó khăn khi Trung Quốc có thể triển khai quân đội ở Campuchia và Lào để gây sức ép lên Việt Nam.

Thứ hai, an ninh lương thực trong tương lai sẽ là vấn đề nan giải đối với Việt Nam. Sông Mekong chảy qua 6 nước, trong đó chảy đến Đồng bằng Sông Cửu Long, vựa lúa và nông sản lớn nhất của Việt Nam. Vùng này đóng góp 56% sản lượng lúa gạo (24,5 triệu tấn), 98% sản lượng cá tra (1,41 triệu tấn) và 60% các loại trái cây cả nước (4,3 triệu tấn), 95% lượng gạo xuất khẩu và 60% lượng thủy sản xuất khẩu của Việt Nam, giá trị xuất khẩu ước tính 55 tỷ USD trong năm 2023[43][44]. Khi Trung Quốc xây dựng các đập thủy điện ở Lào, kim ngạch xuất khẩu nông sản sẽ bị ảnh hưởng do thiếu nước từ thượng nguồn, dẫn đến tình trạng hạn hán và xâm nhập mặn và tác động đến chất lượng và sản lượng nông sản[45].

Bên cạnh đó, ảnh hưởng của Trung Quốc sẽ tác động đến tình hình xuất khẩu của Việt Nam. Khi Việt Nam – Trung Quốc có mâu thuẫn về ngoại giao và vấn đề đường sắt nối Trung Quốc với các quốc gia khác trong khu vực Đông Nam Á sẽ thúc đẩy khả năng cạnh tranh xuất khẩu nông sản với Việt Nam, đặc biệt là đối với Thái Lan khi xứ sở chùa vàng đã cải tiến rất nhiều về khoa học, tăng chất lượng nông sản và giá thành cạnh tranh với nông sản Việt Nam.

Thứ ba, tình trạng bất ổn diễn ra ở khu vực biên giới. Như đã đề cập, các đặc khu kinh tế do Trung Quốc xây dựng đã tạo ra tác động tiêu cực trong xã hội Lào và tác động đến Việt Nam. Khi thế giới bước vào giai đoạn phát triển của khoa học – công nghệ 4.0, các hoạt động tội phạm xuyên biên giới sẽ diễn biến theo chiều hướng ngày càng phức tạp và khó lường. Đặc biệt, số lượng nhập cư trái phép xuyên Trung Quốc – Lào – Việt Nam có thể tăng trong thời gian tới, kéo theo nguy cơ hoạt động tình báo, gián điệp gây bất lợi với Việt Nam.

Với những thách thức trên, các dự án ở Trung Quốc được triển khai ở Lào có thể sẽ có tác động lâu dài đối với Việt Nam. Do đó, chính phủ cần có những điều chỉnh phù hợp với tình hình thực tiễn.

Trước tiên, chính phủ Việt Nam cần tìm phương án nhằm đổi mới công nghệ. Từ khi công cụ kéo sợi Jenni được phát minh ở Anh, công nghệ đã trở thành phương tiện duy nhất giúp các nước gia tăng hiệu quả sản xuất, rút ngắn khoảng cách về trình độ với thế giới. Đối với đồng bằng Sông Cửu Long, khu vực có vai trò quan trọng đối với an ninh lương thực của Việt Nam, điều này là cực kỳ cần thiết. Vì vậy, nghiên cứu các công nghệ nhằm phát triển giống cây trồng có khả năng chống chịu tốt với thời tiết. Chính phủ cần có những chỉ đạo phù hợp với tình hình, hỗ trợ nhà khoa học thực hiện nghiên cứu dự án, ban hành những ưu đãi về thuế và sử dụng đất để gia tăng hiệu quả sản xuất của doanh nghiệp.

Thứ hai, chính phủ Việt Nam cần hỗ trợ nhu cầu mà chính phủ và nhân dân Lào đang cần. Hiện nay, Lào cần sự phát triển kinh tế và cơ sở hạ tầng đồng bộ. Vì vậy, Chính phủ Việt Nam kêu gọi, khuyến khích các doanh nghiệp trong nước đầu tư vào Lào, trong đó có các đặc khu kinh tế để thúc đẩy tăng trưởng ở Lào để làm sâu sắc tình hữu nghị hai nước. Chính phủ cần có những hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam đầu tư trong lĩnh vực năng lượng ở Lào.

Ngày 14/10/2023, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã phê duyệt chủ trương quy hoạch cửa khẩu Việt – Lào với trọng tâm là kết nối giao thông biên giới giữa Việt Nam và Lào, đảm bảo tính liên ngành, liên vùng, sự liên kết giữa các ngành nghề, lĩnh vực và không gian địa lý[46]. Đặc biệt, chính phủ Việt Nam đã tạo điều kiện cho Lào sử dụng cảng Vũng Áng ở Hà Tĩnh, được xem như “kéo biển” về vùng đất bị bao bọc bởi rừng núi của đất nước Triệu Voi[47]. Ngoài ra, chính phủ Việt Nam xây dựng tặng chính phủ Lào tòa nhà Quốc hội mới cũng là động thái có nhiều ý nghĩa đối với mối quan hệ đặc biệt giữa hai nước. Tăng số lượng cấp học bổng cho học sinh – sinh viên Lào sang học tập tại Việt Nam để thắt chặt tình cảm tốt đẹp giữa nhân dân hai nước Việt Nam – Lào.

Trung Quốc đã có sức ảnh hưởng lớn chưa từng có kể từ khi giành độc lập vào năm 1949. Tham vọng của quốc gia tỷ dân về sự lãnh đạo toàn cầu đã được thể hiện rõ qua chính sách/chiến lược Vành đai và Con đường. Đối với Trung Quốc, Lào đang đóng vai trò quan trọng trong tổng thể chiến lược Đông Nam Á của họ, đồng thời cũng là cánh cửa thuận lợi phòng bị cho trong trường hợp quan hệ Việt – Trung có thể có những sự cố ngoại giao. Những động thái gia tăng ảnh hưởng của Trung Quốc ở Lào có thể tạo ra những tác động nhiều chiều hướng đối với Việt Nam trên các lĩnh vực địa chính trị, kinh tế – thương mại, và các vấn đề phi truyền thống khác. Đặc biệt, Lào và Trung Quốc đã ký kết Kế hoạch hành động Đối tác chung vận mệnh giai đoạn 2024-2028 trong khuôn khổ Diễn đàn Hợp tác quốc tế Vành đai và con đường lần thứ 3 vào ngày 4/9/2023[48]. Trung Quốc sẽ hỗ trợ Lào tập huấn cán bộ; tăng cường trao đổi đoàn giữa hai bên và giúp Lào đăng cai Hội đồng liên nghị viện ASEAN lần thứ 45 (AIPA) sẽ được tổ chức vào tháng 10/2024[49]. Động thái kể trên sẽ tạo ra áp lực lớn đối với Việt Nam và khu vực trong thời gian tới. Nhằm giảm thiểu những tác động do các dự án mà Trung Quốc đầu tư, chính phủ Việt Nam cần (i) tiếp tục tăng cường quan hệ với Lào (ii) cải tiến công nghệ; (iii) nâng cao năng suất cây trồng; (iv) tranh thủ sự hiện diện của các quốc gia bên ngoài ở Đông Nam Á để rút ngắn khoảng cách trình độ phát triển kinh tế, khoa học – công nghệ để chuyển đổi kinh tế Việt Nam theo hướng bền vững./.

[1] Tập Cận Bình. (2023). Chair’s Statement of the Third Belt and Road Forum for International Cooperation. https://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/zxxx_662805/202310/t20231020_11164505.html, truy cập ngày 26/10/2023.

[2] Kỳ, B. G. (2023). Nước Đức và Chiến lược Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương: Mục tiêu và Thách thức. Tạp chí Nghiên cứu Châu Âu, Quyển số 2/2023, tr.15.

[3] Linh, M. (2022). Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương: Cuộc đua rộng mở, https://cand.com.vn/Su-kien-Binh-luan-antg/an-do-duong-thai-binh-duong-cuoc-dua-rong-mo-i676031/, truy cập ngày 26/10/2023.

[4] Biden, J. (2022). The Indo-Pacific’s Promise. In J. Biden, Indo-Pacific Strategy of the United States, tr. 4-6, truy cập ngày 26/10/2023.

[5] TTXVN. (2023). Toàn văn Tuyên bố chung về nâng cấp quan hệ Việt Nam – Mỹ lên Đối tác Chiến lược Toàn diện, https://baochinhphu.vn/toan-van-tuyen-bo-chung-ve-nang-cap-quan-he-viet-nam-hoa-ky-len-doi-tac-chien-luoc-toan-dien-102230911170243626.htm, truy cập ngày 26/10/2023.

[6] Biên tập của trang Hợp tác Lan Thương – Mekong. (2021), http://www.lmcchina.org/vie/2021-03/11/content_41493552.html, truy cập ngày 26/10/2023.

[7] Nhóm tác giả của Tạp chí An ninh Nhân dân Online. (2022). Tình hình phát triển kinh tế của Lào gần đây như thế nào? https://special.nhandan.vn/kinhte_lao/index.html, truy cập ngày 26/10/2023.

[8] Phạm, K., & Bá, T. (2023). Quốc hội Lào phê chuẩn mục tiêu tăng trưởng kinh tế năm 2023. https://www.vietnamplus.vn/quoc-hoi-lao-phe-chuan-muc-tieu-tang-truong-kinh-te-nam-2023/839452.vnp, truy cập ngày 26/10/2023.

[9] Vientiane Times. (2022). Chinese investment in Laos tops US$16 billion, https://asianews.network/chinese-investment-in-laos-tops-us16-billion/, truy cập ngày 27/10/2023.

[10] Devonshire-Ellis, C. (2022). 2023 Foreign Investment Opportunities in Laos. https://www.aseanbriefing.com/news/2023-foreign-investment-opportunities-in-laos/, truy cập ngày 27/10/2023.

[11] Biên tập của trang ANDRITZ. (n.d.). Laos – The battery of Southeast Asia. https://www.andritz.com/hydro-en/hydronews/hydro-news-asia/laos., truy cập ngày 27/10/2023.

[12] Osborne, M. (2016). Laos: Playing to win in Mekong hydropower game. https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/laos-playing-win-mekong-hydropower-game, truy cập ngày 27/10/2023.

[13] Guerreiro, P. (2021). What Chinese Dams in Laos Tell Us About the Belt and Road Initiative. https://thediplomat.com/2021/12/what-chinese-dams-in-laos-tell-us-about-the-belt-and-road-initiative/, truy cập ngày 27/10/2023.

[14] Anh, K. (n.d.). Lào đầu tư 2 tỷ USD để phát triển lưới điện xuất khẩu ra nước ngoài., http://vietlao.vietnam.vn/dau-tu-phat-trien/lao-dau-tu-2-ty-usd-de-phat-trien-luoi-dien-xuat-khau-ra-nuoc-ngoai, truy cập ngày 27/10/2023.

[15] Hà, H. (2022). Trải nghiệm tàu đường sắt tốc độ cao 6 tỷ USD ở Lào. https://vietnamnet.vn/trai-nghiem-tau-duong-sat-toc-do-cao-6-ty-usd-xuyen-bien-gioi-o-lao-2146284.html, truy cập ngày 29/10/2023.

[16] Mahtani, S., & Huiying, O. (2023). China’s promise of prosperity brought Laos debt — and distress. https://www.washingtonpost.com/world/interactive/2023/laos-debt-china-belt-road/, truy cập ngày 29/10/2023.

[17] 中国一带一路网编辑部. (2018). 中老铁路解局：为何这么难，为何仍要建？ https://www.yidaiyilu.gov.cn/p/69212.html, truy cập ngày 29/10/2023.

[18] Biên tập của trang International Trade Administration. (2023, 4 7), https://www.trade.gov/country-commercial-guides/china-agriculture#:~:text=China’s%20agricultural%20imports%2C%20exports%2C%20and,in%202021%20at%20%2435.9%20billion, truy cập ngày 30/10/2023.

[19] Xiaoqian Song và cộng sự. (2022). Dynamic potassium flows analysis in China for 2010–2019. Science Direct, 78, https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0301420722002513, truy cập ngày 30/10/2023.

[20] Biên tập của trang Nation Master. (n.d.). Top Countries in Potash Fertilizer Production, https://www.nationmaster.com/nmx/ranking/potash-fertilizer-production, truy cập ngày 30/10/2023.

[21] Biên tập của trang OEC World. (n.d.). Potassic Fertilizers, https://oec.world/en/profile/hs/potassic-fertilizers, truy cập ngày 30/10/2023.

[22] Biên tập của Tạp chí Lào – Việt. (2020). Doanh nghiệp Trung Quốc thực hiện dự án mỏ Kali 1 triệu tấn/năm tại tỉnh Khăm Muồn, https://tapchilaoviet.org/tin-bai-noi-bat/doanh-nghiep-trung-quoc-thuc-hien-du-an-mo-kali-1-trieu-tan-nam-tai-tinh-kham-muon-15155.html, truy cập ngày 30/10/2023.

[23] Times Reporters. (2022). Laos to become 4th country in the world in potassium exports. https://www.vientianetimes.org.la/freeContent/FreeConten236_Laos_to_y22.php, truy cập ngày 30/10/2023.

[24] RFA Lao. (2023). Chinese-funded project would build industrial city near Laos mine. https://www.rfa.org/english/news/laos/potash-mine-04032023162907.html, truy cập ngày 30/10/2023.

[25] Nguyễn Minh Huyền và cộng sự. (2018). Đặc khu kinh tế: Kinh nghiệm trên thế giới và những kỳ vọng cho Việt Nam. https://www.tapchicongsan.org.vn/quoc-phong-an-ninh-oi-ngoai1/-/2018/52012/dac-khu-kinh-te–kinh-nghiem-tren-the-gioi-va-nhung-ky-vong-cho-viet-nam.aspx, truy cập ngày 1/11/2023.

[26] Savan-Seno Special Ecnomic Zone Authority. (2016). Investment Opportunities in Savan-Seno Special Ecnomic Zone: Gateway to Global Market. http://www.unido.or.jp/files/ppt-of-seza-oct-2016_rev.pdf, truy cập ngày 2/11/2023.

[27] Biên tập viên của The Star. (2023). 1,209 companies registered for operation in Laos’ SEZs. https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/01/17/1209-companies-registered-for-operation-in-laos039-sezs, truy cập ngày 2/11/2023.

[28] Laungaramsri, P. (2017). A Chinese Special Economic Zone in Northern Laos. https://www.iias.asia/the-newsletter/article/chinese-special-economic-zone-northern-laos, truy cập ngày 2/11/2023.

[29] Văn Di. (n.d.). Đặc khu kinh tế Tam giác vàng: Nơi thu hút vốn đầu tư vào Lào. http://vietlao.vietnam.vn/dau-tu-phat-trien/dac-khu-kinh-te-tam-giac-vang-noi-thu-hut-von-dau-tu-vao-lao, truy cập ngày 2/11/2023.

[30] Tuấn, T. (2021). Lào đặt mục tiêu tăng trưởng kinh tế ít nhất 4% cho giai đoạn 5 năm tới, https://vov.vn/the-gioi/lao-dat-muc-tieu-tang-truong-kinh-te-it-nhat-4-cho-giai-doan-5-nam-toi-845501.vov, truy cập ngày 3/11/2023.

[31] Biên tập của Tạp chí Lào – Việt. (2020). Covid-19 kéo tăng trưởng GDP Lào tụt gần một nửa. https://tapchilaoviet.org/tin-bai-noi-bat/covid-19-keo-tang-truong-gdp-lao-tut-gan-mot-nua-14749.html, truy cập ngày 3/11/2023.

[32] GT staff reporters. (2022). China-Laos Railway demonstrates huge value after first year of operation. https://www.globaltimes.cn/page/202212/1280993.shtml, truy cập ngày 3/11/2023.

[33] KPL. (2023). Lao-China Railway transported more than 3 million tons of goods. https://kpl.gov.la/En/detail.aspx?id=76849, truy cập ngày 3/11/2023.

[34] Archana, S., & Mariko, O. (2023). Sri Lanka crisis: Colombo reaches debt deal with China. https://www.bbc.com/news/business-67097443, truy cập 3/11/2023.

[35] Hatton, C. (2021). 中国“一带一路”：协助发展或放高利贷？. https://www.bbc.com/zhongwen/simp/chinese-news-58746168, truy cập ngày 4/11/2023.

[36] Le, M. H. (2019). Laos and its Dams: Southeast Asia’s Battery, Built by China. https://www.rfa.org/english/news/special/china-build-laos-dams/#finished, truy cập ngày 3/11/2023.

[37] Wilms, T. (2021). Right on Track or off the Rails: The Impact of Laos-China railways on Lao PDR. European Institute for Asian Studies, quyển 6, truy cập ngày 3/11/2023.

[38] Peter, Z. (2022). UN Warns of Growing Criminal Threat from Mekong Region Casinos, SEZs. https://www.voanews.com/a/un-warns-of-growing-criminal-threat-from-mekong-region-casinos-sezs/6762228.html, truy cập ngày 3/11/2023.

[39] Biên tập của trang Union of Catholic Asian News. (2022). Hundreds of trafficking victims rescued from Laos, https://www.ucanews.com/news/hundreds-of-trafficking-victims-rescued-from-laos/99821, truy cập ngày 3/11/2023.

[40] Biên tập của trang RFA. (2021). Lao Village Farmland, Paddies Destroyed by Work on Lao-China Railway Line, https://www.rfa.org/english/news/laos/covered-01292021182459.html, truy cập ngày 3/11/2023.

[41] Roney, T. (2021). What are the impacts of dams on the Mekong river? https://www.thethirdpole.net/en/energy/what-are-the-impacts-of-dams-on-the-mekong-river/, truy cập ngày 3/11/2023.

[42] Biên tập của trang OEC. (n.d.). Trade between Laos and China, https://oec.world/en/profile/bilateral-country/lao/partner/chn, truy cập ngày 3/11/2023.

[43] Biên tập của Tạp chí Kinh tế Nông thôn. (2023). Xuất khẩu nông sản: Mục tiêu kim ngạch 54-55 tỷ USD trong tầm tay. https://kinhtenongthon.vn/Xuat-khau-nong-san-Muc-tieu-kim-ngach-54-55-ty-USD-trong-tam-tay-post59275.html, truy cập ngày 3/11/2023.

[44] Phượng, C. (2023). Năm 2023: Đồng bằng sông Cửu Long thu hút khoảng 100 nghìn tỷ đồng đầu tư vào nông nghiệp, https://vneconomy.vn/nam-2023-dong-bang-song-cuu-long-thu-hut-khoang-100-nghin-ty-dong-dau-tu-vao-nong-nghiep.htm, truy cập ngày 3/11/2023.

[45] Chánh, T. (2023). Thủy điện Trung Quốc xả nước hạn chế khiến xâm nhập mặn sớm ở ĐBSCL. https://thesaigontimes.vn/thuy-dien-trung-quoc-xa-nuoc-han-che-khien-xam-nhap-man-som-o-dbscl/, truy cập ngày 3/11/2023.

[46] Phạm Minh Chính. (2023). Quyết định 1201/QĐ-TTg 2023 Quy hoạch cửa khẩu biên giới đất liền Việt Nam – Lào. https://luatvietnam.vn/xuat-nhap-khau/quyet-dinh-1201-qd-ttg-2023-quy-hoach-cua-khau-bien-gioi-dat-lien-viet-lao-270733-d1.html?, truy cập ngày 4/11/2023.

[47] An, T. (n.d.). Việt Nam đã kéo biển về Lào như thế nào?, https://canhco.net/dieu-ky-dieu-viet-nam-da-keo-bien-ve-lao-nhu-the-nao-p572987.html, truy cập ngày 4/11/2023.

[48] Hạnh, L. (2023). BRF: Trung Quốc-Lào ký kết Kế hoạch hành động Đối tác chung vận mệnh giai đoạn 2024-2028. https://baoquocte.vn/brf-trung-quoc-lao-ky-ket-ke-hoach-hanh-dong-doi-tac-chung-van-menh-giai-doan-2024-2028-247136.html#google_vignette, truy cập ngày 13/11/2023.

[49] Biên tập của Tạp chí Lào – Việt. (2023). https://tapchilaoviet.org/tin-bai-noi-bat/lao-va-trung-quoc-tang-cuong-hop-tac-trong-cong-tac-quoc-hoi-61096.html, truy cập ngày 13/11/2023.